ฟันผุ – 4 สาเหตุของฝันผุ และ วิธีป้องกันฟันผุ
ฟันผุคือโรคอย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นในช่องปาก พบได้ทุกเพศทุกวัย ตั้งแต่เด็กจนถึงคนชรา เนื่องจากผิวฟันถูกทำลายโดยกรดที่เกิดจากการรวมตัวของเศษอาหาร คราบจุลินทรีย์ และแบคทีเรีย จำพวกแป้งและน้ำตาล เมื่อฟันที่ผุหนักเข้าจนถึงรากฟันจะมีอาการปวดฟัน
ฟันผุ
ฟันเราจะมีกระบวนการละลายแร่ธาตุและกระบวนการเติมแร่ธาตุ หรือ Demineralization & Remineralization ให้กับผิวฟันอยู่ตลอดเวลา โดยแร่ธาตุเหล่านี้จะอยู่ในน้ำลาย ซึ่งในฟันของคนที่ปกติจะมีกระบวนการ Remineralization มากกว่า Demineralization
แต่เมื่อกระบวนการ Demineralization มีมากกว่าก็จะทำให้ฟันผุ เพราะเชื้อแบคทีเรียบบางชนิด อาทิ Lactobacillus และ Streptococcus mutan จะย่อยอาหารประเภทแป้งและน้ำตาลทำให้เกิดกรดที่ทำลายผิวเคลือบฟัน สังเกตได้จากคราบขาวขุ่น ติดตามร่องฟันแหละเหงือก ระยะนี้สามารถทำการแปรงฟันออกเองได้ แต่หากยังคงปล่อยไว้ให้คราบละลายผิวฟันต่อไป ฟันจะหมองคล้ำจนเป็นสีน้ำตาล และค่อยๆกลายเป็นรู เมื่อไรก็ตามที่ฟันกลายเป็นรูแล้ว จะคงสภาพอยู่เช่นนั้น ยิ่งปล่อยไว้นาน หากกัดจนถึงรากฟัน ก็จะทำให้ปวดฟัน อาจถึงขั้นฟันร่วงได้อีกด้วย
ฟันผุต้องมีอาการปวดฟันหรือไม่
ขึ้นอยู่กับว่าจะละลายผิวฟันในระดับไหน เพราะผิวฟันมีถึง 3 ระดับด้วยกัน คือ Enamel , Dentin และ Pulp หากโดนทำลายในชั้น Enamel และ Dentin จะไม่แสดงการใดๆ แต่อาจพบรอยขาวหรือรอยคล้ำ แต่เมื่อฟันผุลึกลงถึงชั้น Pulp จะมีอาการปวด เสียวฟัน โดยเฉพาะเวลาที่รับประทานของร้อนและเย็น บางรายอาจพบว่ามีกลิ่นปากด้วย
สาเหตุของฟันผุมีอะไรบ้าง
4 สาเหตุที่ทำให้ฟันผุ ได้แก่ ฟัน เชื้อแบคทีเรีย อาหารบางประเภท และระยะเวลาที่เชื้อก่อตัว
- 1. สาเหตุจากฟัน
สภาพฟันแต่ละคนมีความลึกหรือรอยหยาบของฟันที่แตกต่างกันซึ่งมีผลต่อการสะสมและถูกกัดเซาะที่แตกต่างเช่นกัน สำหรับผู้เป็นโรคเหงือก หรือเหงือกร่น ก็มีความเสี่ยง เพราะส่วนของ Dentin จะถูกสัมผัสกับกรดง่ายขึ้น และในชั้นของ Dentin จะเป็นชั้นที่มีเกลือแร่เป็นส่วนประกอบน้อยกว่าผิวฟันส่วนอื่น จึงทำให้ฟันผุได้ง่ายกว่า เพราะผิวฟันปกติจะสามารถทนกรดได้ในระดับ ph 5.5 จึงจะเกิดฟันผุ
- 2. เชื้อแบคทีเรีย
คือการสะสมของคราบจุลินทรีย์ เมื่อมีมากขึ้นจะเกิดคราบหินปูน ที่จะหลั่งกรดออกมาทำลายผิวฟันให้ฟันผุได้
- 3. อาหาร
อาหารที่ถูกสะสมในช่องปากเป็นเวลานานรวมตัวกับแบคทีเรียจะปล่อยกรดออกมาทำลายฟัน กรดนี้จะค่อยๆทำให้ฟันสึกและผุในที่สุด โดยเฉพาะอาหารประเภทแป้งและน้ำตาล ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการทานอาการจำพวกนี้อย่าให้บ่อยมาก
- 4. ระยะเวลาที่ฟันเจอกับกรด
เกิดจากกระบวนการย่อยอาหาร ซึ่งเมื่อทานอาหารโดยเฉพาะแป้งและน้ำตาล แล้วไม่มีการทำความสะอาดปล่อยให้หลงเหลือไว้ เชื้อแบคทีเรียที่ย่อยอาหารจะทำให้เกิดกรดที่จะทำลายผิวฟัน ซึ่งในความเป็นจริง น้ำลายและเกลือแร่ในน้ำลายจะมีวงจรการรักษาสุขภาพช่องปากอยู่แล้ว แต่หากมีไม่มาพอ หรือรับประทานอาหารบ่อยจนสมดุลของน้ำลายผิดไปผลิตได้ไม่มากเท่าเดิม ก็จะทำให้ฟันโดนกรดได้มากขึ้น และเสี่ยงต่อฟันผุมากขึ้นด้วย
ปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ได้แก่
- โรคประจำตัวบางชนิดที่มีผลต่อต่อมน้ำลาย อาทิ เบาหวาน
- ยาบางประเภทที่ทำให้การผลิตน้ำลายลดลง ปากแห้ง คอแห้ง อาทิ ยาโรคซึมเศร้า ยาแก้แพ้
- การสูบบุหรี่เป็นปัจจัยร้ายแรงที่ทำให้เกิดฟันคล้ำ ฟันผุ อาจถึงขั้นเหงือกอักเสบ
เราจะทราบได้อย่างไรว่ามีฟันผุ
อาการของฟันผุที่คนส่วนใหญ่ทราบ คือฟันเป็นรู เป็นแมง หรือเสียวฟัน ซึ่งจริงๆแล้วกระบวนการฟันผุเกิดขึ้นได้ โดยที่เราไม่พบอาการอะไร ซึ่งสามารถทราบได้หากส่องด้วยกระจก จะพบรอยสีที่ต่างจากเนื้อฟันเดิมเล็กน้อย เช่นรอยคล้ำสีน้ำตาล หรือใช้ตะขอขูดบนผิวฟัน จะทราบถึงเนื้อฟันที่ถูกกัดกร่อนไป ซึ่งจะให้ชัดเจนที่สุด อาจใช้วิธีการ X-ray เพื่อหารอยฟันผุได้เช่นกัน
อีกกรณีหากพบว่าทำความสะอาดช่องปากแล้วแต่กลิ่นปากยังคงอยู่ แนะนำให้พบทันตแพทย์ เพราะเหงือกหรือฟันอาจมีปัญหาที่เราไม่สามารถมองเห็นได้
การป้องกันฟันผุ
- รักษาสุขภาพในช่องปากสม่ำเสมอ ด้วยการแปรงฟันที่ถูกวิธีและทำเป็นประจำอย่างน้อย วันละ 2 ครั้ง ร่วมกับการใช้ไหมขัดฟันวันละ 1 ครั้ง ห้ามละเลย
- ลดความถี่ของการทานอาหารประเภทแป้งและน้ำตาล การอมลูกอมบ่อยๆ จะส่งผลต่อระบบในช่องปากอย่างร้ายแรง เพราะสารประเภทนี้จะคงอยู่ตามผิวฟันตลอดเวลา อีกทั้งทำให้ระบบน้ำลายไม่สามารถทำความสะอาดช่องปากได้อย่างเต็มที่
- ในกรณีให้นมบุตร ผู้เป็นแม่ไม่ควรให้บุตรอมหัวนมค้างไว้ เพราะจะทำให้ฟันน้ำนมผุ
ก - เลือกเคี้ยวหมากฝรั่งที่มีส่วนผสมของ Xylitol เพราะมีสารช่วยยับยั้งการทำปฏิกิริยาระหว่างน้ำตาลกับแบคทีเรีย
- การเสริมแคลเซียมและฟลูออไรด์จะช่วยสร้างความแข็งแรงให้ฟันและช่วยเคลือบผิวฟันป้องกันการเกิดฟันผุได้ดี
การรักษาฟันผุ
การรักษาฟันผุสามารถทำการรักษาได้ โดยแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาว่าโครงสร้างฟันได้ถูกทำลายไปมากน้อยเพียงใด และแต่ละระดับควรได้รับการรักษาเช่นไร